Podatek akcyzowy - podstawy

Od dnia 1 maja 2004 r. wyroby akcyzowe w Polsce zostały poddane nowemu reŜimowi prawnemu. Zmiana systemu podatku akcyzowego to konsekwencja przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, skutkująca koniecznością harmonizacji prawa podatkowego w zakresie akcyzy na wzór dyrektyw unijnych. Ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz.U. z 2011 r. Nr 108, poz. 626, z późn. zm.) oraz wydane na jej podstawie przepisy wykonawcze, z dniem 1 marca 2009 r. zastępujące dotychczasowe regulacje prawne w zakresie podatku akcyzowego, stanowią największą zmianę przepisów akcyzowych od chwili, gdy staliśmy się państwem członkowskim Unii Europejskiej. Potrzeba przygotowania nowej ustawy stanowiła wypadkową wielu czynników. Z jednej strony konieczność dokonania zmian w przepisach o podatku akcyzowym wynikała z implementacji rozwiązań dyrektywy Rady 2003/96/WE z dnia 27 października 2003 r. w sprawie restrukturyzacji wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej. Z drugiej strony zapisy nowej ustawy wypływały z ponad czteroletnich doświadczeń w stosowaniu przepisów krajowych, odzwierciedlających idee wspólnego rynku, w szczególności zaś harmonizację podatków pośrednich na poziomie unijnym. Do najistotniejszych zmian wprowadzonych nową ustawą o podatku akcyzowym naleŜy w pierwszej kolejności zaliczyć odmienne od dotychczasowego uregulowanie zasad opodatkowania akcyzą energii elektrycznej. Zgodnie z nowymi przepisami energia elektryczna jest co do zasady opodatkowana dopiero na etapie jej wydania nabywcy końcowemu. Bardzo waŜną regulacją w nowych przepisach stało się nadanie stawkom podatku akcyzowego przymiotu trwałości poprzez określenie ich w ustawie. Kolejną zmianą było odstąpienie od podziału wyrobów akcyzowych na zharmonizowane i niezharmonizowane. Obecnie ustawa przewiduje opodatkowanie akcyzą wyrobów akcyzowych i samochodów osobowych. W przypadku samochodów osobowych róŜnica do poprzedniego stanu prawnego wyraŜa się w tym, Ŝe ustawodawca wprowadził zasadę jednofazowego opodatkowania i obecnie akcyza od danego samochodu osobowego niezarejstrowanego na terytorium kraju jest płacona na jednym etapie obrotu. Bardzo waŜne jest równieŜ to, Ŝe nowa ustawa odeszła od stosowania w obrocie krajowym Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU) na rzecz klasyfikacji w układzie odpowiadającym Scalonej Nomenklaturze (CN). Przedmiotowa zmiana z jednej strony zapobiegła ewentualnym sytuacjom, gdy zakres obu ww. klasyfikacji nie pokrywałby się, co byłoby zjawiskiem niepoŜądanym, z drugiej ułatwiła zarówno przedsiębiorcom działalność w obrębie wyrobów akcyzowych, jak i organom administracji podejmowanie czynności słuŜbowych w ramach tego obszaru. Kolejną fundamentalną zmianą wprowadzaną przez ustawę z dnia 6 grudnia 2008 r. jest rozdzielenie procedury zawieszenia poboru akcyzy od systemu zwolnień od podatku akcyzowego. Dotychczasowy system przenikania i nakładania się procedury zawieszenia poboru podatku na system zwolnień akcyzowych powodował wiele wątpliwości. Stąd wyraźne odseparowanie procedury zawieszenia od systemu zwolnień od akcyzy sprawiło, Ŝe system przemieszczania wyrobów akcyzowych stał się duŜo bardziej przejrzysty. Wskazać naleŜy równieŜ na fakt, Ŝe nowa ustawa ucięła ewentualne spory w temacie, kto jest podatnikiem akcyzy od wyrobów akcyzowych wyprowadzanych ze składu podatkowego poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, gdy właścicielem tych wyrobów jest osoba inna niŜ prowadzący skład podatkowy. Podkreślić naleŜy, Ŝe nowe przepisy nie tylko w sposób nie budzący wątpliwości rozstrzygają sprawę podatnika w wyŜej opisanym przypadku, ale równieŜ poprzez wprowadzenie tzw. zezwolenia wyprowadzenia w naleŜyty sposób zabezpieczają interesy Skarbu Państwa. NaleŜy przytoczyć równieŜ tę zmianę, która z uwagi na udzielony Polsce okres przejściowy obowiązywać zacznie w dalszej perspektywie czasu. Zgodnie z przyznanym okresem gaz ziemny został zwolniony z podatku akcyzowego do dnia 31 października 2013 r. Kolejnymi kluczowymi zmianami, mającymi wpływ na kształt obecnego systemu podatku akcyzowego, były zmiany wprowadzone ustawą z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 151, poz. 1013). Ustawa wraz z pakietem rozporządzeń weszła w Ŝycie z dniem 1 września 2010 r. RównieŜ w przypadku tej zmiany przepisów główną przesłanką działań legislacyjnych była potrzeba dostosowania krajowych regulacji do przepisów Unii Europejskiej, tj. dyrektywy Rady 2008/118/WE z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie ogólnych zasad dotyczących podatku akcyzowego, uchylającej dyrektywę 92/12/EWG, zwanej równieŜ nową dyrektywą horyzontalną. Do najistotniejszych zmian wprowadzonych ustawą z dnia 22 lipca 2010 r. zaliczyć naleŜy uregulowanie zasad przemieszczania wyrobów akcyzowych z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy z wykorzystaniem Systemu Przemieszczania oraz Nadzoru Wyrobów Akcyzowych (System EMCS); unormowanie spraw związanych z elektroniczną obsługą zabezpieczeń akcyzowych; wprowadzenie instytucji zarejestrowanego wysyłającego oraz zastąpienie instytucji zarejestrowanego handlowca i niezarejestrowanego handlowca nowym podmiotem, tj. zarejestrowanym odbiorcą. W końcu ustawa z dnia 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 232, poz. 1378) z początkiem 2012 r. wprowadziła nowe regulacje do ustawy o podatku akcyzowym odnośnie opodatkowania węgla i koksu.